Thụy Điển (áo vàng) khuất phục Thụy Sĩ (đỏ) dù thời gian kiểm soát bóng không nhiều- Ảnh: REUTRES

Chuyên gia bóng đá Đoàn Minh Xương đã gởi đến Tuổi Trẻ Online những nhận định của ông.

Tận dụng bóng chết và tấn công chớp nhoáng

Không có chiến thuật mới nào được áp dụng ở ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh. Giới chuyên môn chúng tôi luôn trông đợi World Cup sẽ được nhìn thấy một sơ đồ chiến thuật mới để tìm hiểu và ứng dụng cho công việc. Sự chờ đợi ấy không đến khi chiến thuật 3-5-2, 4-4-2, 4-1-4-1, 4-3-3 hay 4-5-1 vẫn được sử dụng, tất nhiên sơ đồ ấy không cứng nhắc mà biến đổi qua từng giai đoạn, từng thời điểm trước từng đối thủ cụ thể.

Việc tận dụng tốt các tình huống cố định (hay còn gọi là bóng chết như ném biên, phạt góc, phạt đền, phạt trực tiếp hoặc gián tiếp) để chuyển thành bàn thắng cho thấy cả 32 đội tuyển đều rèn luyện ngón vũ khí này ngày càng lợi hại, đa dạng, phổ quát.

Tổ chức tấn công hay phản công nhanh đã mang lại nhiều bàn thắng thú vị. Chẳng hạn như hai tình huống 1-0 và 4-3 mà Pháp làm nên chuyện trước Argentina. Kể từ phát động tấn công đến lúc bóng nằm gọn vào lưới Argentina, cầu thủ Pháp chỉ sử dụng ba đường chuyền. Nhưng thú vị nhất là bàn thắng 3-2 đưa đội Bỉ vào tứ kết gói gọn trong 9 giây 54%.

Kiểm soát bóng nhiều không giúp Tây Ban Nha (trái) làm nên chiến thắng trước đội Nga (trắng)- Ảnh: REUTERS

Tôi muốn nhấn mạnh rằng trong xu thế của bóng đá hiện đại thì khi đội nào kiểm soát bóng và nhanh chóng tiếp cận cầu môn đối phương thì khả năng ghi bàn sẽ cao hơn. Nói thì dễ, nhưng thực hiện không là điều đơn giản. Nó đòi hỏi cầu thủ phải nắm bắt và vận dụng triệt để đúng ý đồ chiến thuật cũng như kỷ luật chiến thuật mà HLV trưởng đề ra. 

Ngoài ra, để nhanh chóng tiếp cận cầu môn đối phương đòi hỏi cầu thủ không chỉ có sức bền thể lực mà còn phải có tốc độ bứt phá, khả năng kiểm soát bóng và chuyền bóng hữu hiệu cho đồng đội.

Kiểm soát bóng nhiều và… bại trận

Việc những "ông lớn" của bóng đá thế giới như Bồ Đào Nha, Đức, Tây Ban Nha, Argentina… nối đuôi nhau về nước có nhiều lý do. Nhưng nguyên nhân thất bại hàng đầu là vì trong thành phần của họ có - nhất là đội hình chủ lực- có nhiều cầu thủ lớn tuổi (từ 30 trở lên) không thể đáp ứng được sự vận động liên tục với cường độ cao trong trận đấu.

Bóng đá châu Âu là nơi sản sinh ra nhiều trường phái từng làm bá chủ sân cỏ như phòng thủ bê tông của Ý, tổng lực của Hà Lan, kiểm soát bóng bằng sự phối hợp nhỏ của Tây Ban Nha. Những cách chơi đó đang dần trở thành hoài niệm để nhường chỗ cho lối chơi thực dụng.

Mục tiêu cuối cùng của một trận đấu bóng đá là gì? Xin thưa, là ghi bàn nhiều hơn vào lưới đối phương.

Vậy thì làm chủ trận đấu ở phần lớn thời gian, kiểm soát bóng với tỉ lệ thời gian nhiều gấp đôi hay vượt trội đối thủ để làm gì khi mà cuối cùng đó là đội bại trận?

Tây Ban Nha gục ngã trước chủ nhà Nga dù họ kiểm soát bóng đến 67%. Thụy Sĩ về nước khi thất bại trước Thụy Điển 0-1, và họ là đội giữ bóng đến hơn 60%.

Mexico ít nhiều làm ngỡ ngàng người xem khi họ nắm thế chủ động, giữ bóng với thời gian nhiều hơn Brazil trong 25 phút đầu trận để rồi cuối cùng phải khăn gói tạm biệt cuộc chơi.

Thất bại của Tây Ban Nha, Thụy Sĩ, Mexico là ví dụ điển hình cho việc kiểm soát bóng nhiều và thua trận khi tính hiệu quả của của việc làm bàn là con số không to tướng. Nói cách nào đó thì kiểm soát bóng nhiều hơn không đồng nghĩa rằng đó là đội mạnh hơn và sẽ giành chiến thắng chung cuộc. Đơn giản vì kết quả sau cùng mới là lời khẳng định.

Thời của bóng đá thực dụng

Điểm nhấn tiêu biểu ở World Cup 2018 chính là việc chuyển đổi nhanh từ trạng thái phòng ngự sang phản công nhanh, hoặc từ tấn công để bị mất bóng liền quay sang trạng thái tự tạo áp lực với đối phương để đoạt lại bóng. 

Sự vận hành, thay đổi trạng thái như thế diễn ra liên tục trong 90 phút bắt buộc cầu thủ phải có nền tảng thể lực cực tốt. Không có được yếu tố quan trọng này đồng nghĩa với việc bị hạ đo ván.

Sự thực dụng góp phần mang lại thành công cho nhiều đội bóng. Họ đá phòng ngự, nhưng đó là sự phòng ngự có tính toán tức họ là đội chủ động chơi kiểu rình rập, giữ vững lưới nhà trước khi phá lưới đối phương. 

Lối chơi hoa mỹ, bay bướm làm đắm say lòng người một thời gian dài của Brazil đang dần được thay thế dưới triều đại HLV Tite. Khi lùi sâu nhường đất diễn cho Mexico trong 25 phút đầu không phải là họ thua kém đối phương mà muốn tạo ra sự an toàn cho chính mình, quan sát thế trận phơi bày của đối phương rồi mới chuyển đổi trạng thái từ phòng ngự sang tấn công hoặc phản công nhanh.

Chơi thực dụng nhưng Brazil vẫn không đánh mất tính hoa mỹ quen thuộc- Ảnh: REUTERS

Dĩ nhiên, thể lực không là chưa đủ. Cùng trên một nền tảng thể lực như nhau, đội nào sở hữu những cầu thủ có kỹ thuật siêu việt hơn, đội đó chiếm ưu thế. 

Chơi phòng thủ, nhưng Brazil vẫn không mất đi dáng vẻ hoa mỹ quen thuộc khi họ vẫn còn đó những khoảnh khắc đột phá, bật tường nhuần nhuyễn bởi kỹ thuật cá nhân điêu luyện. Ngay cả trong lúc ở trạng thái phòng ngự, Brazil cũng làm đắm say người xem bởi cách cản phá mang tính nghệ thuật chứ không phải kiểu chơi băm bổ, ngăn cản đối phương.

Một chút tiếc nuối cho Nhật Bản khi họ chưa thực hành lối chơi thực dụng tròn trịa nhất dẫn tới trận thua ngược 2-3 trước Bỉ. Thua liền ba bàn trong 25 phút cuối trận có hai nguyên nhân, thứ nhất là HLV thiếu tỉnh táo, không có được sự chỉ đạo hay quyết sách hợp lý để làm nản chí đối phương. 

Thứ hai, cầu thủ Nhật Bản rơi vào thế hoảng loạn, sa sút tâm lý khi để cho Bỉ lần lượt làm bàn quá dễ. Sự hoảng loạn, bất ổn đó xuất phát từ việc Nhật Bản không thể ngờ được rằng họ có được 2 bàn vào lưới đội bóng mạnh hơn mình rất nhiều.

Sau World Cup 2018, chắc chắn rằng nhiều HLV sẽ có dịp chiêm nghiệm để tìm cách vận dụng hiệu quả, nhuần nhuyễn hơn về bóng đá thực dụng- lối chơi đang giữ vai trò chủ đạo trong đời sống bóng đá thế giới hiện tại…